ქართულ პოლიტიკურ რიტორიკაში ამ ბოლო დროს მწვავე კამათი მიმდინარეობს, ოკუპირებულ ტერიტორიებთან დაგავშირებით. ძირითადად ეს კამათი ზოგად სამართლებრივ თემებზეა, კერძოდ იმაზე, უნდა იყოს თუ არა კონფლიქტის მხარე აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი. გარდა ამ თემისა არსებობს ისეთი პოზიციებიც, რომელიც უზრუნველყოფს ამ ანკლავების მხარედ წარმოჩენას არსებულ კონფლიქტში. 2008წ. ომის შემდეგ, საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ“. აღნიშნული კანონით განისაზღვრა ოკუპირებული ტერიტორიების სამართლებრივი რეჟიმი. საერთაშორისო ფორმატში შეიქმნა სამხრივი კომისია-ჟენევის ფორმატში. აღნიშნულ ფორმატში მონაწილეობს რუსეთი, საქართველო და დასავლეთის საერთაშორისო ორგანიზაციები. ქართული მხარის პოზიცია არის ის, რომ კონფლიქტის მონაწილე მხარე არის არა აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი, არამე რუსეთი.
საკითხის ასე დაყენებას აქვს მთელი რიგი საფუძველი. კონფლიქტის ისტორია არა 1991 წლიდან, არამედ საქართველოს გასაბჭოებიდან უნდა ავითვსალოთ. ამ შემთხვევაში ყველაფერი წესრიგში ჩადგება.
1921წ. 21 მაისს შეიქმნა აფხაზეთის დამოუკიდებელი საბჭოთა რესპუბლიკა. 1922წ. მარტში სამაჩაბლოს ტერიტორიაზე შეიქმნა სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი. იმთავითვე ცხადი იყო, რომ ორივე ეს რესპუბლიკა თავის შინაარსით და მომავლის პერსპექტივით შეიქმნა სწორედ იმისათვის, რომ იქ სეპარატიზმი გაღვივებულიყო მოცემულ დროსა და სივრცეში. უახლესი ისტორიული გამოცდილება სწორედ ამის დასტურს იძლევა. სწორედ ამ იტორიული წარსულისა და თანამედროვე რეალობების გათვალისწინებით მთელი ამ კონფლიქტის წახალისება და დაგეგმვა სწორედ რუსეთის იმპერიის ხელშეწყობით განხორციელდა და არ მგონია ეს თემა სადავო იყოს.
კონფლიქტების „დარეგულირების“ დროს 1992წ. 24 ივნისს და 1994წ. აგვისტოში რუსეთი მოგვევლინა სამშვიდობო ძალად მისსავე ინიცირებულ კონფლიქტებში. შესაბამისად აღნიშნული კონფლიქტების სამართლებრივ სტატუსად განისაზღვრა ეთნოკონფლიქტური ხასიათი. რუსეთისათვის ეს იდიალური მდგომარეობა იყო. აღნიშნულ ტერიტორიებზე ხორციელდებოდა ფაქტობრივი ოკუპაცია და ანექსია, სტატუსად ის სამშვიდობო მხარეს წარმოადგენდა, ხოლო საქართველო, აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი ეთნოკონფლიქტურ მხარეებს. სინამდვილეში კი ყველაფერი პირიქით იყო. რუსეთი ფაქტობრივი ოკუპანტი იყო.
2008წ. ომის შემდეგ, რუსეთმა თავის ქმედებით პრატიკულად დაასრულა სამშვიდობო მისია ამ კონფლიქტურ რეგიონებში. 2008წ. 26 აგვიტოს მოახდინა ამ კვაზი სახელმწიფოების დეიურე ცნობა, ჩაატარა ეთნოწმენდა შიდა ქართლში და მოახდინა ტერიტორიების იურიდიული და ფაქტობრივი (რაც ომამდეც ჰქონდა) ოკუპაცია. ანუ რუსეთმა სამშვიდობო მისიის სამართლებრივი რეჟიმი შეცვალა საოკუპაციო რეჟიმით, რასაც ქართულმა მხარემ უპასუხა შესაბამისი კანონით. კონფლიქტური რეგიონები, რაშიც რუსეთი 2008წ. ომამდე მოიაზრებდა ეთნოკონფლიქტებს და ასეც იყო შეფუთული საერთაშორისო საზოგადოებისათვის იქცა ოკუპირებულ ტერიტორიებად, ანუ მათ შეეცვალა სამართლებრივი რეჟიმი.
რუსეთი 2008 წლიდან დღემდე ცდილობს, არ აღიაროს ეს სამართლებრივი რეჟიმი და საერთაშორისო საზოგადოებას სთხოვს აღიარონ ე.წ. „ახალი რეალობა“. ამისთვის ის იყენებს რამდენიმე ბერკეტს. მისი სურვილია მოახდონოს ამ კვაზი სახელმწიფოების ჩართულობა საერთაშორისო სამართლებრივ სივრცეში, რათა კვლავ დააფიქსიროს, რომ კონფლიქტის მხარე რუსეთი და საქართველო კი არ არიან, არამედ აფხაზეთი, სამხრეთ ოსეთი და საქართველო. შესაბამისად ამით აფიქსირებს, რომ ეს კონფლიქტები არის ეთნოკონფლიქტები საქართველოს შიგნით, ხოლო მისი როლი არის არა ოკუპაცია, არამედ მცირე ერების მხარდაჭერა მისი სახელმწიფოებად გამოცხადების გზით. აღნიშნული საკითხის დაფიქსირებას რუსეთი ცდილობს სხვა გზითაც. მისი რიტორიკა წლების განმავლობაში იყო, რომ საქართველოს აფხაზეთთან და ცხინვალის რეგიონთან გაეფორმებინა თავდაუსხმელობის ხელშეკრულება. აღნიშნულ საკითხებს ის აყენებდა არამარტო ომის შემდეგ, არამედ ომამდეც. საქართველოს პოზიცია ამ მიმართულებით არის საკმაოდ ნათელი, რომ ვინაიდან რუსეთმა მოახდინა საქართველოს ტერიტორიების ოკუპაცია, ასეთი ხელშეკრულება შესაძლოა გაფორმდეს მხოლოდ რუსეთთან. რაზედაც რუსეთი სასტიკი წინააღმდეგია. ამ ხელშეკრულების გაფორმების შემთხვევაში რუსეთი ფაქტობრივად და იურიდიულად დაადასტურებს, რომ ის არის მხარე და არა აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი.
სწორედ ამის გამო, არის გაუგებარი, ზოგიერთი ქართველი პოლიტიკოსის, მოსაზრება და დაჟინება, რომ ამ კონფლიქტში აფხაზეთს და ცხინვალის რეგიონს მიენიჭოს მხარის სტატუსი, ან გაფორმდეს მათთან თავდაუსხმელობის ხელშეკრულებები, რაც ასევე რუსეთის მოთხოვნაა. ორივე შემთხვევაში აფხაზეთი და ცხინვალი მიიღებს მხარის სტატუსს, ოკუპირებული ტერიტორიები მიიღებს კონფლიქტური რეგიონების სტატუსს, რაც გულისხმობს ეთნოკონფლიქტს საქართველოს შიგნით და პრაქტიკულად რუსეთის, როგორც ოკუპანტი ქვეყნის სტატუსის შეცვლას. ეს კიდევ საკმაო საფრთხეებს შეიცავს საქართველოს მიერ წარმოებული არაღიარების პოლიტიკისათვის. დღეს ხდება პირიქით. საერთაშორისო ორგანიზაციებში რუსეთი ფიქსირდება როგორც ოკუპანტი, ხოლო აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი როგორც ოკუპირებული ტერიტორიები.
მოსაზრება თითქოს ამ კვაზი სახელმწიფოების მხარეებად აღიარება მათთან ურთიერთობების დალაგებას შეუწყობს ხელს არის ძალიან პოპულისტიური განცხადება, ვინაიდან რეალობა ბსოლუტურად სხვაგვარია. რუსეთმა 1993 წლიდან იზრუნა, რომ მომხდარიყო ეთნოწმენდით გამოდევნილ ადამიანებსა და დარჩენილ მოსახლეობას შორის სოციალური წყვეტა და გაუცხოება. არავინ დავობს იმაზე, რომ ადამიანური ურთიერთობები უნდა აღდგეს, მაგრამ დღეს ამის შესაძლებლობა ნულს უტოლდება, ვინაიდან სამართლებრივი რეჟიმი იმდენად განსხვავებულია, შეუძლებელია რაიმე ურთიერთობის აღდგენა რომელიმე მხარესთან. დღეს ჩვენ იძულებული ვართ მკაცრად დავიცვათ იურიდიული სივრცე, რათა მოხდეს საბოლოოდ დაფიქსირება იმისა, რომ ეს ტერიტორიები არის ოკუპირებული. ოკუპაციის შესუსტებისთანავე შესაძლებელია ამ ტერიტორიაზე მცხოვრებ ადასმიანებთან ურთიერთობის აღდგენა. დღეს კი ეს მხოლოდ პოპულისტური განხადებაა და მეტი არაფერი. ამ კვაზი სახელმწიფოების მხარეებად აღიარება მხოლოდ იმ შედეგს მოიტანს, რაც რუსეთს სჭირდება, რომ ეს ოკუპირებული ტერიტორიები კი არ იყოს, არამედ ეთნოკინფლიქტური რეგიონები საქართველოს შიგნით, თავად კი არაოკუპანტი.
გარდა მხარედ აღიარებისა უკვე საკმაოდ ხმამაღლა იქნა გაცხადებული მაგალითად ბატონი ირაკლი ალასანიას მიერ, რომ საქართველოს „კონფლიქტური რეგიონებით ნატოში არ მიიღებენ“.
დღევანდელი სამართლებრივი მდგომარეობით საქართველოს არ გააჩნია კონფლიქტური რეგიონები. არამედ ჩვენ გაგვაჩნია ოკუპირებული ტერიტორიები. შესაძლოა ბევრმა ვერ განასხვაოს აღნიშნული სტატუსი თუ რა მნიშვნელობა ენიჭება მას და შესაძლოა ზოგმა გააიგივოს. თუმცა ეს ასე არ არის. ბატონი ირაკლი ალასანიას ლოგიკას თუ მივყვებით საკმაოდ საინტერესო სურათს შევხედავთ. ის და მისი მოკავშირეები აცხადებენ:
1. აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი უნდა იქცეს მხარეებად ამ კონფლიქტში.
2. უნდა გაფორმდეს მათთან თავდაუსხმელობის ხელშეკრულება
ორივე ეს შემთხვევა მოიცავს საქართველოს ცხინვალსა და აფხაზეთთან ეთნოკონფლიქტის აღიარებას, რასაც რუსეთი 2008 წლის ომამდე ახორციელებდა და 2008 წლის ომის შემდეგ აქტიურად ითხოვს. თუ ეს განხორციელდება და ეს კვაზი სახელწიფოები მხარეებად იქცევიან საქართველოში დაფიქსირდება ეთნოკონფლიქტური რეგიონები, ხოლო ეთნოკონფლიქტებით ნატოში არავინ მიიღებს საქართველოს. რას შვებიან ქართველი პოლიტიკოსები? ცდილობენ ოკუპირებული ტერიტორიების სტატუსის შეცვლას ეთნოკონფლიქტური რეგიონებით? ჩემის აზრით ეთნოკონფლიქტურ რეგიონებად ამ კვაზი სახელმწიფოების აღიარება რუსეთის ცისფერი ოცნებაა. ის დაჟინებით ითხოვს ამ კონფლიქტების არა ოკუპაციად არამედ საქართველოს შიდა ეთნოკონფლიქტად მონათვლას. რაც შეეხება ოკუპირებულ ტერიტორიებს, ოკუპირებული ტერიტორიით ნატოში მიღებული სახელმწიფოს მაგალითი არსებობს, გერმანიის სახით. სხვათა შორის ოკუპანტი ქვეყანაც არის ნატოში -თურქეთი.
ასე რომ ვფიქრობ პოლიტიკოსები ძალიან უნდა დაუკვირდნენ თავიან განცხადებებს რომელიც სხვადასხვა დროს ლოგიკურ ჯაჭვს ქმნიან და ისეთ ჯაჭვებსაც სერიოზულ ეჭვებს რომ დაბადებს. არ ვფიქრობ, რომ მტრის განცხადებების იდენტური განცხადებები რაიმე შედეგს მოიტანს.
ირაკლი მარგველაშვილი.
12.12.2011წ.
საკითხის ასე დაყენებას აქვს მთელი რიგი საფუძველი. კონფლიქტის ისტორია არა 1991 წლიდან, არამედ საქართველოს გასაბჭოებიდან უნდა ავითვსალოთ. ამ შემთხვევაში ყველაფერი წესრიგში ჩადგება.
1921წ. 21 მაისს შეიქმნა აფხაზეთის დამოუკიდებელი საბჭოთა რესპუბლიკა. 1922წ. მარტში სამაჩაბლოს ტერიტორიაზე შეიქმნა სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი. იმთავითვე ცხადი იყო, რომ ორივე ეს რესპუბლიკა თავის შინაარსით და მომავლის პერსპექტივით შეიქმნა სწორედ იმისათვის, რომ იქ სეპარატიზმი გაღვივებულიყო მოცემულ დროსა და სივრცეში. უახლესი ისტორიული გამოცდილება სწორედ ამის დასტურს იძლევა. სწორედ ამ იტორიული წარსულისა და თანამედროვე რეალობების გათვალისწინებით მთელი ამ კონფლიქტის წახალისება და დაგეგმვა სწორედ რუსეთის იმპერიის ხელშეწყობით განხორციელდა და არ მგონია ეს თემა სადავო იყოს.
კონფლიქტების „დარეგულირების“ დროს 1992წ. 24 ივნისს და 1994წ. აგვისტოში რუსეთი მოგვევლინა სამშვიდობო ძალად მისსავე ინიცირებულ კონფლიქტებში. შესაბამისად აღნიშნული კონფლიქტების სამართლებრივ სტატუსად განისაზღვრა ეთნოკონფლიქტური ხასიათი. რუსეთისათვის ეს იდიალური მდგომარეობა იყო. აღნიშნულ ტერიტორიებზე ხორციელდებოდა ფაქტობრივი ოკუპაცია და ანექსია, სტატუსად ის სამშვიდობო მხარეს წარმოადგენდა, ხოლო საქართველო, აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი ეთნოკონფლიქტურ მხარეებს. სინამდვილეში კი ყველაფერი პირიქით იყო. რუსეთი ფაქტობრივი ოკუპანტი იყო.
2008წ. ომის შემდეგ, რუსეთმა თავის ქმედებით პრატიკულად დაასრულა სამშვიდობო მისია ამ კონფლიქტურ რეგიონებში. 2008წ. 26 აგვიტოს მოახდინა ამ კვაზი სახელმწიფოების დეიურე ცნობა, ჩაატარა ეთნოწმენდა შიდა ქართლში და მოახდინა ტერიტორიების იურიდიული და ფაქტობრივი (რაც ომამდეც ჰქონდა) ოკუპაცია. ანუ რუსეთმა სამშვიდობო მისიის სამართლებრივი რეჟიმი შეცვალა საოკუპაციო რეჟიმით, რასაც ქართულმა მხარემ უპასუხა შესაბამისი კანონით. კონფლიქტური რეგიონები, რაშიც რუსეთი 2008წ. ომამდე მოიაზრებდა ეთნოკონფლიქტებს და ასეც იყო შეფუთული საერთაშორისო საზოგადოებისათვის იქცა ოკუპირებულ ტერიტორიებად, ანუ მათ შეეცვალა სამართლებრივი რეჟიმი.
რუსეთი 2008 წლიდან დღემდე ცდილობს, არ აღიაროს ეს სამართლებრივი რეჟიმი და საერთაშორისო საზოგადოებას სთხოვს აღიარონ ე.წ. „ახალი რეალობა“. ამისთვის ის იყენებს რამდენიმე ბერკეტს. მისი სურვილია მოახდონოს ამ კვაზი სახელმწიფოების ჩართულობა საერთაშორისო სამართლებრივ სივრცეში, რათა კვლავ დააფიქსიროს, რომ კონფლიქტის მხარე რუსეთი და საქართველო კი არ არიან, არამედ აფხაზეთი, სამხრეთ ოსეთი და საქართველო. შესაბამისად ამით აფიქსირებს, რომ ეს კონფლიქტები არის ეთნოკონფლიქტები საქართველოს შიგნით, ხოლო მისი როლი არის არა ოკუპაცია, არამედ მცირე ერების მხარდაჭერა მისი სახელმწიფოებად გამოცხადების გზით. აღნიშნული საკითხის დაფიქსირებას რუსეთი ცდილობს სხვა გზითაც. მისი რიტორიკა წლების განმავლობაში იყო, რომ საქართველოს აფხაზეთთან და ცხინვალის რეგიონთან გაეფორმებინა თავდაუსხმელობის ხელშეკრულება. აღნიშნულ საკითხებს ის აყენებდა არამარტო ომის შემდეგ, არამედ ომამდეც. საქართველოს პოზიცია ამ მიმართულებით არის საკმაოდ ნათელი, რომ ვინაიდან რუსეთმა მოახდინა საქართველოს ტერიტორიების ოკუპაცია, ასეთი ხელშეკრულება შესაძლოა გაფორმდეს მხოლოდ რუსეთთან. რაზედაც რუსეთი სასტიკი წინააღმდეგია. ამ ხელშეკრულების გაფორმების შემთხვევაში რუსეთი ფაქტობრივად და იურიდიულად დაადასტურებს, რომ ის არის მხარე და არა აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი.
სწორედ ამის გამო, არის გაუგებარი, ზოგიერთი ქართველი პოლიტიკოსის, მოსაზრება და დაჟინება, რომ ამ კონფლიქტში აფხაზეთს და ცხინვალის რეგიონს მიენიჭოს მხარის სტატუსი, ან გაფორმდეს მათთან თავდაუსხმელობის ხელშეკრულებები, რაც ასევე რუსეთის მოთხოვნაა. ორივე შემთხვევაში აფხაზეთი და ცხინვალი მიიღებს მხარის სტატუსს, ოკუპირებული ტერიტორიები მიიღებს კონფლიქტური რეგიონების სტატუსს, რაც გულისხმობს ეთნოკონფლიქტს საქართველოს შიგნით და პრაქტიკულად რუსეთის, როგორც ოკუპანტი ქვეყნის სტატუსის შეცვლას. ეს კიდევ საკმაო საფრთხეებს შეიცავს საქართველოს მიერ წარმოებული არაღიარების პოლიტიკისათვის. დღეს ხდება პირიქით. საერთაშორისო ორგანიზაციებში რუსეთი ფიქსირდება როგორც ოკუპანტი, ხოლო აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი როგორც ოკუპირებული ტერიტორიები.
მოსაზრება თითქოს ამ კვაზი სახელმწიფოების მხარეებად აღიარება მათთან ურთიერთობების დალაგებას შეუწყობს ხელს არის ძალიან პოპულისტიური განცხადება, ვინაიდან რეალობა ბსოლუტურად სხვაგვარია. რუსეთმა 1993 წლიდან იზრუნა, რომ მომხდარიყო ეთნოწმენდით გამოდევნილ ადამიანებსა და დარჩენილ მოსახლეობას შორის სოციალური წყვეტა და გაუცხოება. არავინ დავობს იმაზე, რომ ადამიანური ურთიერთობები უნდა აღდგეს, მაგრამ დღეს ამის შესაძლებლობა ნულს უტოლდება, ვინაიდან სამართლებრივი რეჟიმი იმდენად განსხვავებულია, შეუძლებელია რაიმე ურთიერთობის აღდგენა რომელიმე მხარესთან. დღეს ჩვენ იძულებული ვართ მკაცრად დავიცვათ იურიდიული სივრცე, რათა მოხდეს საბოლოოდ დაფიქსირება იმისა, რომ ეს ტერიტორიები არის ოკუპირებული. ოკუპაციის შესუსტებისთანავე შესაძლებელია ამ ტერიტორიაზე მცხოვრებ ადასმიანებთან ურთიერთობის აღდგენა. დღეს კი ეს მხოლოდ პოპულისტური განხადებაა და მეტი არაფერი. ამ კვაზი სახელმწიფოების მხარეებად აღიარება მხოლოდ იმ შედეგს მოიტანს, რაც რუსეთს სჭირდება, რომ ეს ოკუპირებული ტერიტორიები კი არ იყოს, არამედ ეთნოკინფლიქტური რეგიონები საქართველოს შიგნით, თავად კი არაოკუპანტი.
გარდა მხარედ აღიარებისა უკვე საკმაოდ ხმამაღლა იქნა გაცხადებული მაგალითად ბატონი ირაკლი ალასანიას მიერ, რომ საქართველოს „კონფლიქტური რეგიონებით ნატოში არ მიიღებენ“.
დღევანდელი სამართლებრივი მდგომარეობით საქართველოს არ გააჩნია კონფლიქტური რეგიონები. არამედ ჩვენ გაგვაჩნია ოკუპირებული ტერიტორიები. შესაძლოა ბევრმა ვერ განასხვაოს აღნიშნული სტატუსი თუ რა მნიშვნელობა ენიჭება მას და შესაძლოა ზოგმა გააიგივოს. თუმცა ეს ასე არ არის. ბატონი ირაკლი ალასანიას ლოგიკას თუ მივყვებით საკმაოდ საინტერესო სურათს შევხედავთ. ის და მისი მოკავშირეები აცხადებენ:
1. აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი უნდა იქცეს მხარეებად ამ კონფლიქტში.
2. უნდა გაფორმდეს მათთან თავდაუსხმელობის ხელშეკრულება
ორივე ეს შემთხვევა მოიცავს საქართველოს ცხინვალსა და აფხაზეთთან ეთნოკონფლიქტის აღიარებას, რასაც რუსეთი 2008 წლის ომამდე ახორციელებდა და 2008 წლის ომის შემდეგ აქტიურად ითხოვს. თუ ეს განხორციელდება და ეს კვაზი სახელწიფოები მხარეებად იქცევიან საქართველოში დაფიქსირდება ეთნოკონფლიქტური რეგიონები, ხოლო ეთნოკონფლიქტებით ნატოში არავინ მიიღებს საქართველოს. რას შვებიან ქართველი პოლიტიკოსები? ცდილობენ ოკუპირებული ტერიტორიების სტატუსის შეცვლას ეთნოკონფლიქტური რეგიონებით? ჩემის აზრით ეთნოკონფლიქტურ რეგიონებად ამ კვაზი სახელმწიფოების აღიარება რუსეთის ცისფერი ოცნებაა. ის დაჟინებით ითხოვს ამ კონფლიქტების არა ოკუპაციად არამედ საქართველოს შიდა ეთნოკონფლიქტად მონათვლას. რაც შეეხება ოკუპირებულ ტერიტორიებს, ოკუპირებული ტერიტორიით ნატოში მიღებული სახელმწიფოს მაგალითი არსებობს, გერმანიის სახით. სხვათა შორის ოკუპანტი ქვეყანაც არის ნატოში -თურქეთი.
ასე რომ ვფიქრობ პოლიტიკოსები ძალიან უნდა დაუკვირდნენ თავიან განცხადებებს რომელიც სხვადასხვა დროს ლოგიკურ ჯაჭვს ქმნიან და ისეთ ჯაჭვებსაც სერიოზულ ეჭვებს რომ დაბადებს. არ ვფიქრობ, რომ მტრის განცხადებების იდენტური განცხადებები რაიმე შედეგს მოიტანს.
ირაკლი მარგველაშვილი.
12.12.2011წ.
