ბეწვის ხიდი და გეოპოლიტიკური მორევი

ვფიქრობ, არ გაკეთებულა ანალიზი 2008წ. აგვისტოს ომმა რა ახალი რეალობის წინაშე დააყენა საქართველო. ამ შემთხვევაში მხოლოდ ჩვენზე ვერ ვისაუბრებთ, ვინაიდან ამით ხელში რამდენიმე ნაწილად დახეულ სურათს დავიკავებთ, სადაც მთლიანი სურათის დანახვა შეუძლებელი იქნება. გავხდით ამ ომით გეოპოლიტიკური ბრუნვის სრულუფლებიანი წევრები? ჩვენ ამ ომით დავფიქსირდით მსოფლიო გეოპოლიტიკურ რუკაზე? აი შეკითხვები, რომელიც დარწმუნებული ვარ ქართულ საზოგადოებაში მრავალწახნაგოვან პასუხს მოიცავს, მაგრამ ჩემი აზრით ამ შემთხვევაში მთავარია განვსაზღვროთ ანალიზის გკუთხე. საიდან შეიძლება მივუდგთ ამ საკითხებს, სრულყოფილი რომ გახდეს ანალიზი. აუცილებელია მოვახდინოთ ტექსტის ყველა მხრიდან წაკითხვა. ვფიქრობ ამ ტექსტს 3 მხარე აქვს დასავლეთი (აშშ, ევროკავშირი), საქართველო და რუსეთი. იმისათვის, რომ ანალიზი სრულყოფილი გამოვიდეს აუცილებელია სამივე მხრიდან ვიმსჯელოთ.
დავიწყოთ რუსეთით. რა რეალობა იდგა რუსეთისათვის 2008წ. რას ფიქრობს რუსული პოლიტიკური ელიტა. რა არის მისი დისკურსი? ამ შემთხვევაში დისკურსი კანონზომიერებაა, რომელიც რუსეთის ინტერესებს მწყობრად გადმოგვცემს. მისი ნაბიჯების ლოგიკურობას, მოვლენების კავშირს, ამ მოვლენების ერთმანეთთან ურთიერთობას და გადაბმის წესებს გვიყვება. ამიტომ ვფიქრობთ, სწორედ ასეთი ანალიზი ნამდვილ სურათს დაგვანახებს. ეს ტექსტი იმ ინფორმაციის შედეგად იქმნება, რომელიც გვაქვს მოცემულობაში. სწორედ ამ ინფორმაციებით იქმნება ტექსტი. ეს ინფორმაციები გვაძლევენ ამბის ტექსტად ქცევის საშუალებას. თუ ჩვენ შევძლებთ ეს ინფორმაციები ტექსტად მოვქსოვოთ, მაშინ ერთიან ტექსტს და სურათს შევქმნით. ამის გარეშე ცალკე აღებული ინფორმაციული ნაგლეჯები მხოლოდ სამყაროსეული მარცხია და გაუგებრობა, სადაც ვერ მოვიაზრებთ მთელი ამ რეალობის სიკეთეს.
რა იყო რუსული პოლიტიკა კავკასიაში ზოგადად? მითებული ინფორმაციით ეს კავკასიის დამორჩილება და საკუთარი გავლენის ქვეშ მოქცევაა. მეთოდი ძალადობა, ომი, კავკასიური თემის დანაწევრება, რომ როგორმე არ მოხდეს კონსოლიდაცია კავკასიელ ხალხებსა და ერებს შორის, ხელოვნური კონფლიქტები, მათი ჯერ დაკონსერვება შემდეგ მარადიულად ბერკეტებად გამოყენება ძალადობის ნიშნით და შანტაჟის ნიშნით. ეს რაც შეეხება შიდა ველს. გარე გეოპოლიტიკურ ველზე 2008 წ. რუსეთი ცდილობს დააფიქსიროს, „მე მინდა“, „მე ვარსებობ კვლავ“. ის იგონებს მითებს, რომ მას არ უსმენენ, მას ანგარიშს არ უწევენ, ის შეურაცხყოფილია. ბოლო „წვეთი“ კოსოვოა. კოსოვოს აღიარებამ რუსეთს მისცა საბაბი, რომ მას მექანიზმი ქმედებაში მოეყვანა. ის უნდა დაფიქსირებულიყო მთელი თავისი პრეტენზიით.
ამისთვის ის რამდენიმე წელი ემზადებოდა. მეორე მითია ნატოს აღმოსავლეთით გაფართოება. საქართველოს და უკრაინის ნატოში გაწევრიანება მისი გაღიზიანების უმაღლესი გამოვლინებაა. ამიტომ რუსეთმა გადამჭრელი ზომები უნდა მიიღოს. იმ კონკრეტულ მოცემულობაში, ეს არის ომი საქართველოსთან. საქართველოსთან ომი, კოსოვოს საკითხის პასუხად და ნატოში საქართველოს გაწევრიანების თემის პასუხად, რომელმაც გააკეთა დათქმა, რომ საქართველო და უკრაინა აუცილებლად გახდებიან ნატოს წევრები. ეს ჩანაწერი კომუნიკეში, არის რუსეთისთვის, რუბიკონის ნაპირზე დგომა, რომელიც უნდა გადალახოს. მისი სურვილი იყო მოეხდინა ამ თემის (საქართველოს და უკრაინის ნატოში შესვლა) საერთოდ დახურვა. უკრაინის საკითხის დახურვა მან მოგვიანებით შეძლო. რუსეთისათვის თემის დახურვა აუცილებელია, ვინაიდან ის ჯერ ტექსტია, მაგრამ თუ მოვიდა ქმედებაში, რისი ალბათობაც საკმად მაღალია, რუსეთისთვის ეს კატასტროფის ტოლფასია. ამიტომ მომავალ ქმედებას უნდა დაუპირისპირდეს ქმედება ეხლა. ეს რუსული პოლიტიკაა. პროცესი არ უნდა შეჩერდეს, პროცესი უნდა დასრულდეს და თემა დაიხუროს. რუსეთმა 2008წ. აპრილის დასაწყისში შეძლო საქართველოს ნატოში გაწევრიანების ქმედების შეჩერება, მაგრამ თემის დახურვაზე სასტიკი უარი სწორედ ამ ჩანაწერით მიიღო. საკმაოდ ნათელი მაგალითი შეგვიძლია ამის დასადასტურებლად მოვიტანოთ. უკრაინა, სადაც ხელისუფლების ცვლილებით მოხდა ნატოს თემის დახურვა.
რუსეთმა გადაწყვიტა მოეყვანა მექანიზმი ქმედებაში. ამის გადადება არ შეიძლებოდა, ვინაიდან უფრო საშიში იქნებოდა 2008წ. დეკემბრის ნატოს სამიტი, სადაც მისი მიერ საქართველოს და უკრაინის ნატოში გაწევრიანების დროებით შეჩერებული ქმედება შესაძლო იყო დიდი ალბათობით მწვავედ ამუშავებულიყო. ამიტომ დრო ძალიან მცირე იყო. გარდა ნატოს თემისა, საქართველო ცდილობდა როგორმე მოეხდინა ტერიტორიული კონფლიქტების მსოფლიო გეოპოლიტიკურ ბრუნვაში ინტეგრაცია. რასაც რუსეთი ეწინააღმდეგებოდა. როგორც მოვლენების განვითარება გვიჩვენებს, ეს დაკონსერვებული კონფლიქტები იყო ის ბერკეტი, რომელიც რუსეთს უნდა გამოეყენებინა გეოპოლიტიკურ მაგიდაზე ხელის დასარტყმელად. საქართველო ცდილობდა ამ კონფლიქტების გალღობას და როგორმე რუსული სივრციდან გამოყვანას სამშვიდობოების ჩანაცვლების გზით. თითქოს ყინული დაიძრა, აფხაზეთში ხავიერ სოლანა და გერმანიის საგარეო საქამეთა მინისტრი შტაინმაიერი ჩამოვიდნენ, რამაც საქართველოს იმედები გაუჩინა, მაგრამ რუსებისთვის ცხადი გახდა, რომ დრო ძალიან მცირე იყო. ის კუთხეში მოქცეული აღმოჩნდა. მას უნდა ემოქმედა, წინააღმდეგ შემთხვევაში მისი განეიტრალება მოხერხდებოდა, იმ შემთხვევაში თუ საქართველო შეძლებდა ევროკავშირის კონფლიქტის ზონებით დაინტერესებას და სამშვიდობოების ჩანაცვლებას. ევროკავშირი პროცესს აჭიანურებდა. საქართველოს ეჩქარებოდა. რუსეთსაც ეჩქარებოდა.
რუსეთისათვის საქართველო–ნატოს თემა უნდა დახურულიყო. სწორედ კონფლიქტურ ზონებში სიტუაციის დაძაბვით. რა იყო ამისთვის საჭირო? საქართველოს ჩათრევა ომში და ხელისუფლების ცვლილება. ლავროვის მიერ კონდოლიზა რაისისათვის ნათქვამი: საქართველოს ხელისუფლება უნდა წავიდეს, არის ის ლოგიკური რგოლი, რომლის გარშემოც მთელი რუსული ქმდება 2008წ. მოქმედებდა. სწორედ ეს გამჟღავნებული ფრაზა გახდა გასაღები მთელი ამ სიტუაციის, რომელმაც მოახდინა საკმაოდ დიდი და ძირეული ცვლილება მსოფლიო გეოპოლიტიკაში. შექმნა ახალი რეალობა, ახალი ეპოქა, მსოფლიო გეოპოლიტიკაში. ომისთვის მზადებაც დაიწყო. ომიც მოხდა. შედეგი, რუსეთმა ნატო–საქართველოს თემა ვერ დახურა. რუსეთი აღმოჩნდა ახალ რეალობაში, რომელსაც ცდილობს გაუმკლავდეს. რა მიიღო რუსეთმა აგვისტოს ომის შემდეგ? საგარეო ველზე: ახალი გეოპოლიტიკური რეალობა, რომ მისი ინტერესები პოსტსაბჭოთა სივრცეში მისი დომინანტური როლის აღიარების შესახებ მიუღებელია მსოფლიო თანამეგობრობისთვის. მიღო ორი ოკუპირებული ტერიტორია, მაგრამ ვერ მიიღო ამ რეალობის ინტეგრაცია მსოფლიო თანამეგობრობაში. სამაგიეროდ მიიღო ევროპული დასკვნა, ტალიავინის დასკვნის სახით, რომელსაც შესაძლოა ვუწოდოთ „ახალი გეოპოლიტიკური რეალობის სამაგიდო წიგნი“, სადაც შავით თეთრზე წერია, რომ ცხინვლის რეგიონი და აფხაზეთი დამოუკიდებელი სახელმწიფოები ვერ გახდებიან. მე არ ვიცი, ამ დასკვნაში ქართველობა ამ გენიალურ ჩანაწერს რატომ არ კითხულობს. რუსეთის მთავარი გეგმა ვერ შესრულდა. მან ვერ დახურა ნატო–საქართველოს თემა, მაგრამ მიიღო აქტიურ გეოპოლიტიკურ ბრუნვაში ჩართული საქართველო. ასევე მიიღო ახალი რეალობა, რომელიც მის ინტერესს არ ითვალისწინებს, მაგრამ რუსეთმა ამ ომით შეძლო აემაღლებინა სტატუსი და 2008წ. ცხინვალის აღების და 1945. ბერლინის აღების გეოპოლიტიკური მნიშვნელობა თითქმის ერთიდაიგივეა, პროცესში, მაგრამ არა გეოპოლიტიკური დივიდენდების მიღების შედეგებში. ეს უკვე სამყაროს შეთავაზებულ მარცხის ლოგიკაში პირდაპირ ჯდება.
საინტერესოა დასავლეთის დისკურსის ანალიზი. დასავლეთში მოვიაზრებთ ევროკაშირის და ამერიკის თანამეგობრობას, ზოგადად ნატოს ბლოკს. დასავლეთი სწორხაზოვანი იყო დაწყებული 90-იანი წლებიდან ვიდრე 2008წ. თებერვლამდე გეოპოლიტიკური საკითხების გადაწყვეტისას. ასევე სწორხაზოვანი იყო, როდესაც კოსოვოს აღიარება მოახდინა. თუმცა პირველი შეყოვნება, პირველი ასე ვთქვათ დათმობა რუსეთის მიმართ 2008წ. აპრილში ნატოს სამიტზე გააკეთა, როდესაც არ მისცა საქართველოს და უკრაინას ნატოში გაწევრანების ინდივიდუალური გეგმა-მაპი.
დასავლეთმა შეაჩერა სწორხაზოვანი პროცესი, მაგრამ დროში, დროის დენადობაში ისევ გააგრძელა 90-იანი წლების პრაქტიკა. მიიღო ჩანაწერი, სადაც განაცხადა, რომ საქართველო აუცილებლად გახდება ნატოს წევრი. ანუ ეს ნიშნავდა, რომ ნატოს გაფართოება აღმოსავლეთით გაგრძელდება დროში, რამაც რუსეთი მოქმედებაში მოიყვანა. ამაზე ზემოთ ვისაუბრეთ. როგორია დასავლეთის პოზიცია ამ დროს. ის არანაირ ბერკეტს არ იყენებს, რომ როგორმე მოახდინოს რუსეთის შეჩერება. რა არის ამის მიზეზი? ამის მიზეზი შესაძლოა 2 რამ იყოს. პირველი ის, რომ დასავლეთი საქართველოს ხელისუფლებას აგრძნობინებს, მისთვის საქართველო მნიშვნელოვანია, როგორც ტრანზიტული ქვეყანა, მაგრამ საქართველოს ტერიტორიული პრობლემები მისთვის არ არის საინტერესო და არ აპირებს ჩაერიოს მის გადაწყვეტაში. შესაბამისად არ აპირებს მოახდინოს რუსეთზე პოლიტკური ზეწოლა. მეორე შესაძლოა იყოს ის, რომ დასავლეთმა რუსულ ქართული დაპირისპირების პროცესი მიუშვა თვითდინებაზე და თავად მხოლოდ განცხადებებით შემოიფარგლა. კერძოდ საქართველოს ხელსიფლებას აფრთხილებდა, რომ როგორმე ომი აეცილებინა თავიდან, თუმცა ამისათვის პრაქტიკულად არაფერი მოიმოქმედა. მეორე, აკეთებდა რუსეთის წინააღმდეგ განცხადებებს, თუმცა არ იყენებდა არავითარ ბერკეტებს ამ განცხადებების სიმწვავისთვის, რაც რუსეთს მაშინ შეაჩერებდა და ხელს ააღებინებდა თავის გეგმაზე. დასავლეთს შეეძლო თუნდაც ევროკავშირის ეგიდით იმ სამასი დამკვირებლის შემოყვანა საქართველოში, რომლებიც შემოიყვანეს 2008წ. სექტემბერში.
ჩემი პირადი დამოკიდებულება პირველი ვერსიისაკენ იხრება. დასავლეთმა წაუყრუა საქართველოს ტერიტორიულ კონფლიქტებს და აგრძნობინა საქართველოს ხელსუფლებას, რომ არ აპირებდა თავი გამოედო. მაშინ, როდესაც რუსეთისთვის კონფლიქტური ზონები იყო ათწლეულების წინ შექმნილი ბერკეტი, რომელიც იმუშავებდა რუსეთის იმპერიის გადარჩენისათვის, ხოლო საქართველოსთვის ეს არის სასიცოცხლო მნიშვნელოვანი თემა, რომლის გარეშეც ძნელია წარმოიდგინო ქვეყანა. სადაც არის ასიათასობით გაუბედურებული და ეთნოწმენდაში მოყოლილი ხალხი. ათიათასობით დაღუპული ადამიანი და ოკუპირებული მთელი ქვეყნის ტერიტორიის 20%. საუბარი იმაზე, რომ ეს ტერიტორიები როგორი მნიშვნელოვანია საქართველოსთვის ვფიქრობ ზედმეტია.
მივადექით საქართველოს დისკურსს მთელს ამ პროცესში, რომელმაც ვფიქრობ უნდა გააღოს ის დაგმანული დილეგი, სადაც მთელი ამ პროცესის ნიშნებია შენახული.
რა იყო საქართველოს მთავარი ამოცანა. საქართველო 2008წ. აგვისტოს ომამდე დიდი ხნით ადრე ცდილობდა იმ მაგიდაზე, სადაც საქართველოს სეპარატისტებს რუსეთი უმშვენებდა მხარს, მის საპირწონეთ საქართველოს დასავლეთი დაესვა გვერდით. სხვა ვარიანტი არ არსებობდა. თუმცა დასავლეთი როგორც ვთქვი ამ მაგიდაზე დაჯდომას არ აპირებდა. ძნელია რაიმე კონკრეტული მიზეზი დავასახელოთ, თუ რატომ არ აკეთებდა ამას. საქართველოს სხვა გამოსავალი შექმნილ სიტუაციაში არ ჰქონდა. მისი ძალა, მისი გავლენა და შესაძლებლობები ვერაფრით გაუთანაბრდებოდა რუსეთის ძალას და გავლენას. ამიტომ საქართველო ამ საკითხში მარტო იყო. აუცილებელი იყო მომხდარიყო ისე, რომ საქართველოს როგორმე მოეხერხებინა და ეს კონფლიქტები არამარტო გაელღო, არამედ ის საერთაშორისო გეოპოლიტიკის საგნად ექცია. ან მეორე იყო, რომ საქართველოს მოეხდინა ამ კონფლიქტების იგნორირება, რასაც მას დასავლეთის პოზიცია აგრძნობინებდა.
საქართველო ნამდვილად დადგა არჩევანის წინაშე. ეს მართლაც სერიოზული არჩევანი იყო. უნდა მონახულიყო ოქროს შუალედი შექმნილ სიტუაციაში. ერთის მხრივ დიდი იყო რუსეთის ზეწოლა საქართველოზე. მეორეს მხრივ არ იყო დასავლეთის ქმედითი დახმარება, რომ როგორმე მომხდარიყო რუსეთის ზეწოლის განეიტრალება. დასავლეთის მიერ იყო გაფრთხილება საქართველოსი, რომ როგორმე არ აყოლოდნენ პროვოკაციებს და არ ჩათრეულიყვნენ ომში. რას ნიშნავს დასავლეთის ეს პოზიცია? დასავლეთმა იცოდა და აფასებდა, რომ რუსეთი პროვოკაციებზე მიდიოდა? რომ რუსეთს სურდა ომის დაწყება? თუ ეს ასე იყო, მიუხედავად ამისა, დასავლეთი არაფერს აკეთებდა და დროს აჭიანურებდა, იმის მაგივრად ,რომ რუსეთის განეიტრალება მოეხდინა. როგორც ზემოთ ვთქვი, საქართველოს ეჩქარებოდა, ვინაიდან ის იდგა საფრთხის წინაშე, რომ რუსეთი ომისთვის ემზადებოდა. ეჩქარებოდა რუსეთს, რომ მოესწრო და დაესრულებიან ის საპრობლემო თემები, რომელიც მის პრეტენზიებს წინ ეღობებოდა.
საქართველოს წინაშე იდგა საფრთხე დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრიობის დაკარგვის. უკეთესად რომ ჩამოვაყალიბოთ და დავწვრილმანდეთ, საქართველომ აირჩია დასავლეთთან ინტეგრაცია და ნატოსთან ინტეგრაცია, რომ საქართველოს დამოუკიდებლობის ერთგვარი უსაფრთხოების სიტემა შეექმნა. ამას არ ეთანხმებოდა რუსეთის გეოპოლიტიკური ინტერესი და ის სასტიკი წინააღმდეგი იყო საქართველოს ნატოში ინეგრაციის. აქ უკვე ორი აზრი არ არის, რომ რუსეთის ეს ინტერესი პირდაპირ საფრთხეს წარმოადგენდა საქართველოს დამოუკიდებლობის წინაშე. 2008წ. აგვისტოში ამოცანა არ იდგა, რომ ტერიტორიული მთლიანობა აღგვედგინა. აქ ამოცანა საქართველოს დამოუკიდებლობის და სახელმწიფოებრიობის დაცვაზე იდგა. სახელმწიფოებრიობის დაცვაზე და საფრთხეზეა მინიშნება სწორედ ლავროვის და რაისის დიალოგში, სადაც ლავროვი რაისს ეუბნება რომ საქართველოს ხელისუფლება უნდა წავიდეს. ამაზე მიანიშნებდა პუტინის "დამაშნიე ზაგატოვკებიც" და ლავროვის მუქარებიც, რომ რუსეთი ნებისმიერ ფასად არ დაუშვებს საქართველოს ნატოში გაწევრიანებას. ასევე მედვედევის ფრაზა, რომ საქართველო რუსეთისთვის სასისცოხლოდ მნიშვნელოვანი ტერიტორიაა. ამ ტექსტების ელემენტარული ანალიზი მიუთითებს იმაზე, რომ საფრთხე სწორედ საქართველოს სახელმწიფოებრიობას და დამოუკიდებლობას ემუქრებოდა, ვინაიდან ჩვენი დამოუკიდებლობის დაცვის გარანტიებს სწორედ დასავლეთთან ინტეგრაციით ვფიქრობდით და ვარჩევდით, რაც სწორი იყო.
ამიტომ საქართველოს წინაშე სწორედ სახელმწიფოებრიობის გადარჩენა იდგა და მით უფრო ნიშანდობლივია ის ფაქტიც, რომ ეს სახელმწიფოებრიობა ჩვენს ტერიტორიულ მთლიანობას მოიცავს. როგორც ვთქვით, დასავლეთის პასიური პოზიცია მიუღებელი იყო საქართველოსთვის. დრო მცირე იყო. იმ შემთხვევაში, თუ საქართველო მარტო დარჩებოდა რუსეთის წინაშე, მას თავი უნდა დაეცვა, მაგრამ ეს თავდაცვა სხვა რამესაც გულისხმობდა, საქართველოს იძულებითი აუცილებელ რეაქციას უნდა მოეხდინა დასავლეთის ჩართვა პროცესებში უფრო აქტიურად. ჩვენი აზრით, ეს ის ქმედება იყო, რომელიც საქართველოს ბოლო ნაბიჯად უნდა შევაფასოდ. ამის იქით წასვლა შეუძლებელი იყო. ან უნდა შეცვლილიყო მთლიანად გეოპოლიტიკური დისკურსი დასავლეთის და რუსეთის ურთიერთობაში, ან საქართველო რჩებოდა დაუცველი რუსეთის აგრესიის პირისპირ, ისე რომ შანსი აღარ არსებობდა ამ სახელმწიფოებრიობის დაცვის. ამიტომ ოქროს შუალედი იმ არჩევანში იყო, რომ საქართველოს გადაედგა ეს ბოლო ნაბიჯი, რომელიც მოახდენდა არამარტო ომს საქართველოს ტერიტორიაზე, არამედ დიდ ინტერესთა კონფლიქტს ჩვენს ტერიტორიაზე და სწორედ ამ ინტერესთა კონფლიქტში უნდა მომხდარიყო საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრიობის გადარჩენა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს დიდი რისკი იყო, ვფიქრობ სხვა გამოსავალი არ არსებობდა. ამიტომ რუბიკონი სწორედ ამ რისკის ფასად გადაილახა და გაამართლა.
ამ ომში ყველა მხარეს თავისი დივიდენდები და ასევე მარცხი ერგო. რუსეთს დივიდენდის სახით მისი პოზიციების მსოფლიო გეოპოლიტიკურ პრეტენზიად თქმის საშუალება მიეცა. თუმცა ამის ლეგალიზაციის პრობლემა აქვს და ალბათობა ისეთია ვერც მოახდენს. სხვა შემთხვევაში მისი სტრუქტურის სახელმწიფოსთვის ცუდი პრტეცენდენტი გაითამაშა ამ ანკლავების (აფხაზეთის და ცხინვალის რეგიონის) ცნობით. რიტორიკულ მარაგშიც უჭირთ უკვე და დროში კიდევ უფრო გაუჭირდებათ. რაც იმას გულისხმობს, რომ ჟამიდან ჟამზე საკმაოდ არამომგებიან სიტუაციაში აღმოჩნდებიან. ასევე რუსეთმა მიიღო აგრესორის სტატუსი, რაც ასევე მის გეოპოლიტიკურ ინტერესებს ძალიან უარყოფითად ურტყამს.
ევროპასაც თავისი დივიდენდი აქვს. ის რეალურად შეეჯახა იმ პრეტენზიებს, რომელიც რუსეთმა დააყენა ამ ომით. შესაბამისად მისი უსაფრთხოების მოდერნიზების და გეოპოლიტიკური მნიშვნელოვანების საკითხმა წინა პლანზე წამოიწია. ის გააქტიურდა. გააქტიურდა იმდენად, რომ რუსეთის საკითხის გადაწყვეტა დღის წესრიგში დადგა მთელი სრულყოფილებით.
საქართველოსაც თავისი დივიდენდები და მარცხები აქვს. მან მოახდინა დაეწყო, (სპეციალურად ვამბობთ ამ სიტყვას) გეოპოლიტიკურ ბრუნვაში ჩართულობა საკმაოდ ინტენსიურად. შესაბამისად მისი უსაფრთხოება ევროპის უსაფრთხოებას მიება. ასევე ტერიტორიული მთლიანობის პოლიტიკური გარანტიებიც მიიღო. იურიდიული მდგომარეობაც მომგებიანი აქვს. თუმცა მატერიალურად დაკარგა 20% ტერიტორიების, მიიღო 30,000 დევნილი დამატებით, და სერიოზული მატერიალური პრობლემები. ყველაფერი შეფასების საკითხია. ამას ჩვენი თაობა ვერ შეაფასებს. მითუმეტეს მაშინ, როდესაც პროცესი მხოლოდ დაიწყო. დარწმუნებული ვარ, რომ ამ მთლიანი პროცესის ჯერ მხოლოდ დაწყების მოწმე გავხდით. ამ პროცესს თავისი კულმინაცია და თავისი დასასრული ექნება, რომელიც საქართველოს გარეშე ვეღარ ჩაივლის. ეს უკვე პატარა საქმე არ არის, იმ შემთხვევაში, თუ ჩვენ ჩვენს ქვეყანას როგორც დამოუკიდებელ სახელმწიფოს ისე მოვიაზრებთ.

ირაკლი მარგველაშვილი
04.11.2010წ.